Wij blijven bij elkaar: over hoop in donkere tijden

De familie Birnbaum woont in Duitsland, is joods voelt zich al een paar jaar niet veilig. De vader van het gezin moet steeds onderduiken en de kinderen worden uitgescholden en buitengesloten. Ook worden de ruiten van hun winkel regelmatig ingegooid. Steeds weer rapen ze de scherven bij elkaar en zetten ze hun dagelijks leven voort, voor zover dat mogelijk is. Maar dan wordt hun vader opgepakt en vindt de Kristalnacht plaats. Dan besluit moeder de kinderen Birnbaum op de trein naar familie in Nederland te zetten.

De kinderen worden in Nederland eerst door de joodse gemeenschap uit elkaar gehaald en in verschillende gezinnen opgevangen. Uiteindelijk en gaan ze naar een tehuis in Rijswijk, waar ze weer samen kunnen zijn. Het is een moeilijke tijd voor de jonge kinderen. Ze missen hun ouders en worden ernstig ziek. Dan lukt het hun hoogzwangere moeder – en later ook hun vader – om naar Nederland te komen, waarna het volledige gezin verhuist naar het vluchtelingenkamp Westerbork.

Een wens die de rode draad in dit verhaal vormt en die regelmatig terugkomt als mensen afscheid van elkaar moeten nemen, is “Tot volgend jaar in Jeruzalem”. Er wordt hier niet alleen de stad Jeruzalem bedoeld, maar ook de droom van een plek waar joden veilig zijn. Het is een groet die hoop geeft. Terwijl de omstandigheden zwaarder en zwaarder worden, weten vader en moeder Birnbaum dankzij deze wens positief te blijven en de moed erin te houden. Ze blijven geloven in hun uiteindelijke bestemming: Palestina, het beloofde land. Een plek waar ze veilig zullen zijn.

Wij blijven bij elkaar is een indringend verhaal over de Tweede Wereldoorlog. In dit verhaal wisselt het perspectief tussen de kinderen Birnbaum. In het eerste deel volgt de lezer Sonni, de oudste dochter, en in deel twee Gina. Vanaf deel drie volg je meerdere personages. Dit wisselt dan per hoofdstuk. Zodra de kinderen oud genoeg zijn om herinneringen aan deze tijd te hebben, wordt ook hun stem toegevoegd aan het verhaal. Hierdoor krijgt de lezer een compleet beeld van hoe de zes kinderen de oorlog hebben ervaren.

Doordat het verhaal wisselt van perspectief en daarnaast in het begin ook heen en weer springt in de tijd, is het voor de minder ervaren lezer lastig om echt goed in het verhaal te komen. Uiteraard staat aangegeven in welke tijd het hoofdstuk zich afspeelt en wie er aan het woord is, maar de lezer moet veel kunnen schakelen en nadenken: in welke tijd speelt zich dit af, wie is er aan het woord en wat betekent dit voor het verhaal?

Daarnaast bestrijkt het verhaal een relatief lange tijd. Het begint in 1938 en eindigt in 1950. Er worden regelmatig sprongen in de tijd gemaakt. In combinatie met de wisselingen in perspectief is het verhaal, met name tegen het einde, wat fragmentarisch.

Wij blijven bij elkaar is een belangrijk verhaal over de Tweede Wereldoorlog, gebaseerd op ware gebeurtenissen. Hoewel heel duidelijk wordt gemaakt hoe ongelooflijk zwaar deze tijd voor de familie Birnbaum is geweest, heeft Martine Letterie een hoopvol verhaal geschreven over de kracht van het houden van moed, het beschermen van elkaar en het geloven in betere tijden. Het is door de structuur met name geschikt voor de meer ervaren lezer vanaf 12 jaar met interesse in verhalen over de Tweede Wereldoorlog.

Op Lezenslessen.nl vind je ook lesmateriaal bij Wij blijven bij elkaar. Dit lesmateriaal is kant-en-klaar en bestaat uit vier opdrachten waar leerlingen uit kunnen kiezen. Ze laten leerlingen onder andere nadenken over het belang van dit soort verhalen. Daarnaast kunnen ze aan de slag gaan met een tijdlijn, het schrijven van een gedicht of verplaatsen ze zich voor het schrijven van een dagboekfragment in een van personages.

Meer informatie: lesmateriaal bij Wij blijven bij elkaar.

Titel: Wij blijven bij elkaar

Auteur: Martine Letterie

Uitgeverij: Leopold

Jaar van verschijnen: 2020

Aantal pagina’s: 317

Voor lezers vanaf ca. 12 jaar. 

Ook verkrijgbaar als e-book.