Jongeren ontwikkelen zich razendsnel. Ze worden ondernemender, impulsiever en nemen steeds meer risico’s. Hoe komt dit en op welke manier kunnen verhalen jongeren bewust maken van de eventuele gevaren van hun gedrag?
De ontwikkeling van het puberbrein
Vanaf de pubertijd tot ongeveer het 25e levensjaar gebeurt er op lichamelijk, cognitief en emotioneel gebied van alles. Jongeren ontwikkelen zich razendsnel, ze leven in het hier en nu en nemen veel risico. Door een overactief beloningssysteem in de hersenen (wat kenmerkend is voor deze levensfase) handelen ze vaak impulsief, zonder over de gevolgen van hun acties na te denken. Vaak doen ze dit omdat ze in de eerste fase van de puberteit nog bij de groep willen horen. Impulsief handelen brengt jongeren veel, ze ontdekken wat bij hen past en wat niet, maar het is niet geheel zonder risico. Denk aan het gebruiken van drugs en alcohol, het maken van een radicale keuze of het sturen van persoonlijke informatie of (digitale) foto’s aan onbekenden zonder stil te staan bij de gevolgen. Het is belangrijk om jongeren bewust te maken van deze risico’s. Een van de mogelijkheden is om dit via verhalen te doen.
De waarde van herkenning
Iedereen vindt het prettig om herkenning te vinden, of dit nu in het dagelijks leven is, online of in een verhaal. Je ontdekt dat je niet de enige bent die ergens mee worstelt en voelt je daardoor minder alleen. In jeugdboeken worden veel uitdagende situaties, dilemma’s en grote vragen besproken. De personages zijn, net als jouw leerlingen, op zoek naar hun eigen identiteit. Wie zijn ze? En hoeveel hebben ze ervoor over om erbij te horen?
Verhalen helpen onbekende situaties te overzien
Met verhalen over keuzes, handelingen en acties die een potentieel gevaar vormen voor jongeren kun je ze voorbereiden en informeren. Voorbeelden hiervan zijn Het ongemakkelijke dagboek van Henry K. Larsen van Susin Nielsen over wat er kan gebeuren als je iemand pest, Onder mijn huid van Marlies Slegers over de gevolgen van sexting en Geest van Daan Remmerts de Vries over telefoonverslaving. Deze verhalen zijn herkenbaar voor jongeren. Ze bevatten daarnaast voldoende spanning of humor waardoor leerlingen willen doorlezen en ze kennis opdoen over de mogelijke gevolgen van risicovolle acties.
En daarna?
De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor het genre young adult. In deze boeken, die zich richten op jongeren vanaf ongeveer 15 jaar, wordt de lezer meer blootgesteld aan de chaos in de wereld. De verhalen gaan nog steeds over de zoektocht naar de identiteit, maar de thematiek is vaak heftiger dan in jeugdboeken. Denk hierbij aan psychiatrische problemen, seksualiteit of complexere maatschappelijke kwesties. Om de verhaallijn en thematiek in deze boeken goed te kunnen volgen is meer levenservaring nodig. Daarnaast bevatten deze verhalen meestal complexere literaire kenmerken. De ervaring met het lezen van jeugdboeken zorgt voor meer leeservaring en is een goede voorbereiding, zodat de structuur van een complexer verhaal voor jongvolwassenen vaak geen grote problemen oplevert.
Meer informatie
Wil je meer lezen over de ontwikkeling die jongeren doormaken, wat ze beweegt en hoe je je leerlingen zo goed mogelijk kunt ondersteunen en motiveren? Dan is Het nieuwe puberbrein binnenstebuiten van Huub Nelis en Yvonne van Sark een waardevolle boekentip. De auteurs zijn de oprichters van YoungWorks. Ze geven in dit boek een inkijkje in de belevingswereld van tieners, onderbouwen dit met wetenschappelijk onderzoek en bieden nuttige handvatten voor ouders, docenten, hulpverleners en beleidsmakers.