De Poëzieweek biedt een uitgelezen kans om extra aandacht aan poëzie te besteden. Maar welke dichtbundels zijn geschikt voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs? Lezenslessen geeft tips!
Leestips
Soms is het een beetje zoeken naar geschikte dichtbundels voor jongeren vanaf twaalf jaar. Je wilt geen gedichten bespreken die te kinderachtig zijn, maar poëzie voor volwassenen is vaak nog te uitdagend. Gelukkig zijn er de afgelopen jaren een aantal prachtige dichtbundels voor deze doelgroep verschenen. Je vindt hieronder een selectie.
Nog lang geen later – Kees Spiering
Een prachtige bundel met gedichten in zeer beeldende taal. De gedichten in Nog lang geen later gaan over alledaagse en voor jongeren herkenbare dingen zoals klimaatverandering, ouders die scheiden, kippen houden en grootouders. De illustraties van Jeska Verstegen versterken de sfeer en maken het regelmatig gemakkelijker om het gedicht te interpreteren.
Onbreekbaar – Hans Hagen
Een bundel met veel variatie. De gedichten in Onbreekbaar gaan over dingen waar jongeren dagelijks mee te maken krijgen en is een weerspiegeling van het leven. Onderwerpen als verliefdheid, huiswerk en de dynamiek in de klas komen aan de orde. Daarnaast bevat de bundel gedichten over onderwerpen die niet voor iedereen herkenbaar zijn, maar die wel bij het leven horen, zoals het verlies van een dierbaar persoon. Met illustraties van Deborah van der Schaaf.
Voor als je stuk bent – Schiavone
In deze persoonlijke bundel staan kwetsbare gedichten die onder andere gaan over depressie, liefdesverdriet, verlies, discriminatie, het gevoel er niet bij te horen en eenzaamheid. Maar ook over het (her)vinden van jezelf, helen en weer opstaan. Met name jongeren van kleur en/of jongeren die voor uitdagingen staan in hun leven en bij wie het niet vanzelf gaat, zullen zich kunnen herkennen in de indringende gedichten uit Voor als je stuk bent.
Jij begint – Kees Spiering
Spiering schrijft in Jij begint over gepest worden, afscheid moeten nemen van een dierbare, echtscheiding, verliefdheid en nog veel meer onderwerpen waar jongeren in het dagelijks leven mee te maken hebben tijdens hun zoektocht naar hun eigen identiteit. De gedichten zijn niet te lang en niet te kort en bevatten humor of een prettige, bemoedigende boodschap aan de lezer. Ze zijn soepel geschreven, in heldere taal en zitten zo in elkaar dat je ze vloeiend kunt lezen of voordragen. Met illustraties van Alette Straathof.
Ze gaan er met je neus vandoor – Ted van Lieshout
Is het een dichtbundel of een verhaal? Dit is een van de eerste vragen die mogelijk in je opkomt als je Ze gaan er met je neus vandoor oppakt. Wie door Ze gaan er met je neus vandoor bladert, ontdekt al snel verhalende teksten, gedichten en diverse vormexperimenten. Samen vormen ze de inhoud van dit bijzondere boek, dat gaat over een dichter met liefdesverdriet, letters die aan het werk willen, conflicten en verlies.
Gelukkig en blij – Edward van der Vendel
Een toegankelijke dichtbundel vol humor. De gedichten in Gelukkig en blij bevatten vaak een leuke twist en komen lichtvoetig over. Ze gaan over wat je tegenkomt op de boerderij, wat je om je heen ziet en hoort, hoe de tijden veranderen en het verlangen van de tuinkabouter. Maar niet alle gedichten gaan over dagelijkse onderwerpen, ze gaan bijvoorbeeld ook over ruzie en durven zijn wie je bent.
Het zout uit je ogen – Miriam Bruijstens
In Het zout uit je ogen staan gedichten over de liefde. Een aansprekend onderwerp voor jongeren die zich op dit gebied aan het ontwikkelen zijn. De meeste gedichten in deze bundel zijn kort, ze bevatten per regel vaak maar enkele woorden en er wordt weinig beeldspraak gebruikt. De gebruikte taal roept als vanzelf associaties, gevoelens en emoties op waarin de lezer zich zal herkennen. Dit wordt ondersteund door de fijne pentekeningen van Iris Boter.
Helaas is dit boek niet meer verkrijgbaar bij de boekhandel. Ben je benieuwd naar deze bundel? Zoek het dan op in de bibliotheek of mediatheek!
Voor jongeren, door jongeren
Jaarlijks doen ontzettend veel jongeren mee aan dichtwedstrijden. De mooiste gedichten worden soms gebundeld.
Doe Maar Dicht Maar – diverse auteurs
Ieder jaar organiseert het Poëziepaleis een dichtwedstrijd voor jongeren van 12-18 jaar. De dichters van de 10 mooiste gedichten ontvangen een prijs en de honderd mooiste gedichten worden gebundeld in een de dichtbundel van Doe Maar Dicht Maar. De gedichten zijn op leeftijd van de dichter gerangschikt en zijn ontzettend divers, van zeer toegankelijk en kort tot langer en gelaagd.
De Maas is niet zomaar een blauwe lijn – diverse auteurs
Hoe kijken jongeren naar de Maas? Dit was de vraag die ten grondslag lag aan de dichtwedstrijd die werd georganiseerd onder leerlingen van middelbare scholen in Belgisch en Nederlands Limburg. De zestig gedichten in De Maas is niet zomaar een blauwe lijn gaan over de schoonheid, kracht, gevaren van- en herinneringen aan de rivier de Maas.
Verzamelbundels
Wil je regelmatig een gedicht voordragen en je leerlingen met veel verschillende dichters in aanraking laten komen? Daar zijn deze verzamelbundels heel erg geschikt voor.
Ik wou dat ik een vogel was – diverse auteurs
Ik wou dat ik een vogel was is een kloek boek met gedichten over de natuur. De gedichten zijn geschreven door een groot aantal dichters, veelal uit Nederland of Vlaanderen. Dit boek is heel geschikt om regelmatig uit voor te dragen en vormt een geweldige manier om kennis te maken met poëzie en een grote hoeveelheid dichters. Met illustraties van Frann Preston-Gannon.
Heel de wereld wordt wakker – samengesteld door Jaap Robben
Heel de wereld wordt wakker is een bloemlezing met 333 gedichten van diverse dichters. De gedichten zijn na 1990 verschenen. De bundel oogt misschien wat kinderlijk en is primair gericht op kinderen, maar bevat ook zeker een flink aantal gedichten dat geschikt is om met jongeren te behandelen.
Hoe verder je in de bundel komt, hoe gelaagder de gedichen worden. Het is een prachtig naslagwerk dat je uitstekend kunt gebruiken als je regelmatig een gedicht in je les voor wilt dragen.
Vrije versvorm
Een vrije vers is een gedicht zonder regelmatige strofebouw of rijmschema. Er is vaak geen vast metrum en regellengtes kunnen verschillen. In deze vorm verschijnen de laatste tijd ook regelmatig verhalen. Het is erg interessant om met je leerlingen naar deze boeken te kijken. Is dit een gedicht? Een verhaal? Of beide? Doordat de verhalen relatief weinig tekst bevat, spreken ze vaak ook aarzelende lezers aan. Op Lezenslessen.nl vind je twee besprekingen van dergelijke verhalen.
67 seconden – Jason Reynolds
In 67 seconden is Wills broer Shawn vermoord en Will doet wat hij op dat moment moet doen: hij volgt drie regels op. Hij huilt niet, snitcht niet en hij neemt wraak. Maar op weg naar de moordenaar van zijn broer ontmoet hij in de lift een aantal mensen. Ze vertellen hem delen van een groter verhaal, waardoor Will steeds meer gaat twijfelen of hij wel het goede gaat doen.
Toffee – Sarah Crossan
Allison woont in een onveilige situatie en de band met haar vader is niet goed. Nadat Kelly-Anne, de verloofde van haar vader is vertrokken, besluit Allison weg te lopen. Eigenlijk wil ze naar Kelly-Anne, maar die blijkt niet meer te zijn waar ze was, dus moet Allison op zoek naar een alternatief. Ze denkt beschutting te vinden in een leegstaand huis, maar het blijkt het huis van de dementerende Marla te zijn. Marla denkt dat Allison haar jeugdvriendin Toffee is en Allison beweegt mee, zoals ze altijd al gedaan heeft. Zo ontstaat er een bijzondere band tussen die twee. Lees hier de boekentip over Toffee.
Lesmateriaal & Lespakket Poëzie
Op Lezenslessen vind je bij de meeste titels uit dit artikel lesmateriaal. Leerlingen lezen de dichtbundels en verdiepen hun leeservaring vervolgens met een van de opdrachten naar keuze die bij de betreffende dichtbundel hoort.
Daarnaast is er een Lespakket Poëzie beschikbaar waar al deze lesmaterialen in zitten, plus extra’s die je leerlingen helpen om een dichtbundel te kiezen die aansluit bij hun leesniveau en interesses. Je leest hier meer over het complete Lespakket Poëzie voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs.
Meer lezen?
Op Lezenslessen.nl vind je meer informatie over poëzieonderwijs in de volgende blogs:
Poëzieonderwijs, wat bereik je ermee?
Poëzieonderwijs, hoe pak je dat aan?