Waarom non-fictie thuishoort in het leesonderwijs

Er is misschien wel wat voor te zeggen, om leerlingen geen non-fictie te laten lezen voor school. In tegenstelling tot het lezen van fictie draagt het lezen van non-fictie minder bij aan het ontwikkelen van de vaardigheid om je te kunnen inleven in anderen. Daarnaast sluiten informatieve boeken minder goed aan bij de vaardigheden die leerlingen volgens het referentiekader ontwikkelen bij het leesonderwijs, die zijn namelijk gericht op fictie. Toch zou je er eens over na kunnen denken om het lezen van non-fictie wél toe te staan in de klas, want er zijn leerlingen die er juist baat bij kunnen hebben.

Als fictieboeken vervelende associaties oproepen en zorgen voor weerstand met betrekking tot lezen, leg dan eens een informatief boek voor. De kans is groot dat leerlingen die minder hebben met fictie, wél interesse hebben in de feiten en wetenschap achter bepaalde onderwerpen die in informatieve boeken worden besproken. Deze leerlingen hebben misschien een andere leesmotivatie en lezen mogelijk liever om iets te leren over een bepaald onderwerp. Non-fictie sluit dan veel beter aan bij hun leesvoorkeuren.

Oefening baart kunst, dus wie regelmatig leest en veel leeskilometers maakt, zal ook steeds beter worden in lezen. Wie meer leest, traint zijn spanningsboog en vergroot de woordenschat, maar het kan lastig zijn om ergens te beginnen als lezen je niet makkelijk af gaat. Het maken van leeskilometers kan ook prima met non-fictie. Door dit soort boeken te lezen, krijgen leerlingen meer ervaring en wordt het langzaam maar zeker makkelijker om te lezen.

Het lezen van non-fictie heeft naast het maken van leeskilometers ook een andere functie. Leerlingen die houden van het informatieve genre en graag kennis opdoen door het lezen van non-fictie, hebben een positieve leeservaring bij  een informatief boek dat aansluit bij hun leesvoorkeuren. Hoe meer positieve leeservaringen een leerling heeft, hoe meer leesplezier hij of zij ervaart. En wie plezier heeft in lezen, pakt eerder een nieuw boek dan iemand die weerstand ervaart.

Via fictie maken leerlingen kennis met andere werelden, ze ontdekken bijvoorbeeld hoe het is om in een andere cultuur of tijd te leven of hoe het is om gepest te worden. Door kennis te maken met het onbekende, wordt de verbeelding van de lezer geprikkeld. En door te lezen over de gevoelens en gedachten van personages, zal de leerling meer begrip krijgen voor een ander.

Niet alleen fictie kan de wereld van de lezer vergroten, ook non-fictie kan dat teweegbrengen. De lezer krijgt informatie voorgeschoteld die nieuw is en verwondering op kan roepen, waardoor een nieuwsgierige houding ontstaat die zorgt voor een open blik naar de wereld. Welke interessante boeken zijn er nog meer te ontdekken?

Tot slot betekent het laten lezen van non-fictie niet direct dat alle literaire kenmerken van een fictieve, verhalende tekst overboord gegooid worden. Een geweldig voorbeeld hiervan zijn de boeken in de reeks die Jan Paul Schutten samen met Floor Rieder heeft gemaakt. In Het raadsel van alles wat leeft, Het wonder van jou en Het mysterie van niks gebruikt Schutten talloze metaforen om ingewikkelde materie beter uit te kunnen leggen. Daarnaast maken de illustraties van Floor Rieder duidelijk dat een beeld soms veel meer kan uitleggen dan een hele reeks woorden. Dit kan leerlingen aan het denken zetten over de waarde van tekst en beeld en levert interessante gespreksonderwerpen op. Leerlingen worden zich hierdoor bewust van kenmerken die we doorgaans aan fictie koppelen via het lezen van non-fictie.

Er zijn meer wegen die naar Rome leiden en er zijn meerdere mogelijkheden om het leesplezier bij jouw leerlingen te laten groeien. Wat houd je tegen als je het leesplezier, de spanningsboog en de woordenschat van zwakkere lezers kunt vergroten door ze non-fictie te laten lezen? Hoe meer leesplezier, hoe groter de kans dat ze opnieuw een boek pakken en steeds betere lezers worden die je uiteindelijk ook kunt verleiden om eens een fictief verhaal te lezen.